Χρειαζόμαστε Ταυτότητα και Όραμα!...

Για τις προκλήσεις του 21ου αιώνα…

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΙΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ

Καθηγητή Πανεπιστημίου Μακεδονίας

Σύμφωνα με τις κρατούσες θεωρίες της ψυχοκοινωνικής εξέλιξης του ανθρώπου η αλλαγή μας από βιολογικά σε κοινωνικά όντα συντελείται με τη διαδικασία της κοινωνικοποίησης την οποία ολοκληρώνουν οι θεμελιακοί φορείς της οικογένειας, θρησκείας, παιδείας, οι κλίκες και οι δευτερογενείς ομάδες που ποικίλλουν από τα πολιτικά κόμματα μέχρι τις ποδοσφαιρικές ανώνυμες εταιρείες. Μέσα από τις διαδικασίες της κοινωνικοποίησης που ξεκινά με τη γέννησή μας και συνεχίζει μέχρι το θάνατό μας, βιώνουμε την καθημερινή μας πραγματικότητα, αντλούμε τα πλαίσια αναφοράς για απόψεις, ιδέες, αξίες και στάσεις, αποκτάμε εμπειρίες και χαράζουμε την πορεία μας προς το μέλλον. Αποκτάμε την "ταυτότητα" μας που αποτελεί μια προέκταση του υπαρξιακού μας πυρήνα, της "φύτρας" με την οποία γεννιόμαστε.

Η έννοια της "ταυτότητας" αναφέρεται, συνήθως, στην ψυχική οργάνωση που προκύπτει καθώς το άτομο περνά εξελικτικά από διάφορες φάσεις προβληματισμού στη ζωή του. Το άτομο αντλεί την υποκειμενική του αίσθηση "ταυτότητας" καθώς έρχεται σε μια μετωπική αντιπαράθεση με εμπόδια, με προβλήματα, με δυσχέρειες και με την πρόκληση της πετυχημένης επίλυσης ή υπέρβασής τους. Σίγουρα, όπως έγραψε ο Αλντους Χάξλεη "εμπειρίες δεν είναι αυτά που μας συμβαίνουν, αλλά αυτά που εμείς κάνουμε με όσα μας συμβαίνουν!"

Με άλλα λόγια, η "ταυτότητα" μας θεμελιώνεται σε σταθερές αξίες και απορρέει από την συνειδητοποίηση του ατόμου ότι οι στάσεις και οι πράξεις που συνθέτουν το δικό του πλαίσιο αναφοράς βρίσκονται μεταξύ τους σε αρμονικά λειτουργική σχέση. Ταυτότητα ίσως σημαίνει ότι κάπου αισθάνομαι κάποια δεδομένα ολοκλήρωσης, γνωρίζω τι είναι σωστό ή λάθος, τίμιο ή άτιμο και έχοντας κάποιες θεμελιακές γνώσεις ηθικής είμαι σε θέση να κάνω τις επιλογές μου ελεύθερα και αβίαστα!

Στις τελευταίες δεκαετίες συντελέσθηκαν εδώ στο δικό μας ελλαδικό χώρο θεμελιακές, καταλυτικές και αμετάκλητες αλλαγές τόσο στις συγκεκριμένες εμπειρίες ατόμων και ομάδων όσο και στα συστήματα αξιών και τα "πλαίσια αναφοράς". Σαν αποτέλεσμα όλων αυτών των διαδικασιών, η υποκειμενική αίσθηση της "ταυτότητας" έγινε και δυσκολότερη για το άτομο να τη συλλάβει συνειδητά και πιο ρευστή για να συνεχίσει να τη διατηρεί βιώνοντάς την.

Κάθε γενιά είχε τις δικές της "χαμένες ψυχές" είχε εκείνα τα άτομα που για το δικό τους λόγο έμειναν στο περιθώριο. Ίσως είναι πικρόχολη η θέση και η άποψή μου αλλά στη δική μας γενιά μοιάζει να χτίσαμε τις προϋποθέσεις ώστε τα παιδιά μας, μία ΟΛΑΚΕΡΗ δυστυχώς γενιά, να μεταλλαχθούν σε "χαμένες ψυχές".

O αφοσιωμένος μέχρι χθες μαρξιστής που είναι τώρα βέβαιος μόνο για την εγγενή αβεβαιότητα αυτών που χθες θεωρούσε "δόγμα", ο ορθόδοξος χριστιανός που βλέπει την πίστη του να κλονίζεται από κάποιους πρωταγωνιστές της Ορθοδοξίας, ο εργαζόμενος που δεν μπορεί να ξεχωρίσει πια τη συνάρτηση της άντλησης ικανοποίησης από τη δουλειά του και το "μηνιάτικο", ο επιστήμονας που πείσθηκε ότι η αναζήτηση της αλήθειας είναι επικερδής όταν πάψει να είναι...επιστημονική και γίνει αντικείμενο "εμπορίας" ιδεών, δυστυχώς αν όχι ΟΛΟΙ, οι περισσότεροι, μοιάζει να έχουμε χάσει αν όχι την καθολική μας αίσθηση "ταυτότητας" τότε τουλάχιστον και σίγουρα ένα μεγάλο μέρος της συλλογικής και της ατομικής μας "ταυτότητας".

Στην επαγγελματική μου ζωή, μέσα και έξω από το πανεπιστημιακό αμφιθέατρο, έχω πολλές φορές διαπιστώσει ότι όταν το άτομο διαθέτει μια λειτουργική "ταυτότητα" τότε μπορεί να ξεπεράσει και τις πλέον δύσκολες δοκιμασίες, εφόσον και το γενικότερο πλαίσιο αναφοράς παραμένει σταθερό. Αν όμως εκλείψει η σταθερότητα του πλαισίου αναφοράς, τότε χάνεται και η συνοχή της ταυτότητάς μας...Γιατί δεν μπορεί κανείς να ασκήσει πίεση παρά μόνο όταν "πατάει" κάπου σταθερά.

Όσο και αν θέλω να βάλω τον ώμο μου στον τροχό της άμαξας και να σπρώξω, δεν θα το καταφέρω αν δεν υπάρχει σταθερό χώμα πάνω στο οποίο να...πατήσω!

Και δυστυχώς, σήμερα, στον ιστορικό ελλαδικό χώρο αν υπάρχει κάτι εντυπωσιακά κοινό ανάμεσα στον μαρξιστή, τον χριστιανό, τον επιστήμονα, τον εργαζόμενο, τη νοικοκυρά και τη νεολαία (ανάμεσα στους πραγματικά, και όχι λόγω...αυτοκόλλητης ετικέτας, προοδευτικούς ανθρώπους όλων των κομμάτων) είναι το κοινό παράπονο ότι δεν βρίσκουν κομμάτι "σταθερής γης" για να...πατήσουν, έχουν χάσει το απαραίτητο "πλαίσιο αναφοράς..."

Πόσοι, ειλικρινά, ανάμεσά μας μπορούν να βρούνε "σταθερό χώμα" ώστε να βάλουμε τον ώμο μας στον τροχό και να σπρώξουμε προς τα μπροστά το ψυχοκοινωνικό και πολιτικο-οικονομικό μας όχημα, την ελληνική "άμαξα", που μοιάζει να έχει τελματωθεί σε πολύχρωμες και πολύμορφες λάσπες;

Δυστυχώς από τη στιγμή που τα πάντα τίθενται σε "ερώτηση" τότε καμιά πια ερώτηση δεν μπορεί να απαντηθεί!..

Χρειαζόμαστε νέα οράματα νέες προοπτικές εδραιωμένες στο ελληνικό φιλότιμο και κυμπαριλίκι. Χρειαζόμαστε ικανούς και νέους - όχι αποκλειστικά στην ηλικία - οραματιστές που σίγουρα υπάρχουν περιμένοντας το «κάλεσμα» για να βγούνε στο προσκήνιο της δράσης πριν να είναι πολύ…αργά!