Η ιστορία της σημαίας και το μέλλον της

Γράφει ο Αλέξανδρος Πιστοφίδης

Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πότε και από ποιους λαούς χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το σύμβολο της σημαίας. Γνωρίζουμε ότι πρωτόγονοι λαοί χρησιμοποιούσαν αντί σημαίας διάφορα σύμβολα όπως ζώα ακόμη και κρανία, που είχαν τη σημασία του ιερού τοτέμ ή της τρομοκράτησης του εχθρού..

Σε αντίθεση με τους Φοίνικες, τους Αιγυπτίους, τους Σκύθες και άλλους λαούς της εποχής των κλασικών χρόνων, οι Ελληνες ήταν ίσως οι μόνοι που δεν είχαν σημαίες και λάβαρα. Εικάζεται, χωρίς να είναι σίγουρο, ότι ίσως κατά τη Μυκηναϊκή περίοδο τα σκάφη να είχαν ένα είδος σημαίας, ώστε να διακρίνονται από τα εχθρικά σκάφη. Αυτό όμως ίσχυε μόνο για τα σκάφη και είχε το χαρακτήρα της αναγνώρισης.

Γαλουχημένοι με τα ομηρικά έπη, με την ποίηση του Πινδάρου και τα έργα άλλων μεγάλων ποιητών, φιλοσόφων και τραγικών, είχαν δημιουργήσει μια τέτοια αυτοπεποίθηση για την ουσία της ταυτότητά τους, ώστε σε αντίθεση με τους Αιγυπτίους, τους Φοίνικες και τους Ρωμαίους δε χρειάζονταν σημαίες και λάβαρα για να νιώσουν τον κοινό δεσμό μεταξύ τους ή για να κάνουν αυτό που έπρεπε, δηλαδή το χρέος τους. Περιφρονούσαν αυτά τα σύμβολα και τα θεωρούσαν μορφές επίδειξης αναγκαστικών εξωτερικών δεσμών, που χαρακτήριζε πρωτόγονους λαούς δεσποτικών καθεστώτων οι οποίοι δεν είχαν ίχνος αυτοπεποίθησης και φυσικά ούτε συλλογική μνήμη και ταυτότητα. Γι αυτό και οι περισσότεροι από αυτούς τους λαούς εξαφανίστηκαν ή μεταλλάχτηκαν.

«Οι κοινοί δεσμοί ταυτότητας για τους Ελληνες της κλασικής περιόδου ήταν δεσμοί εσωτερικής πνευματικής ουσίας ιδανικών και αξιών και όχι συμβόλων».

Οι πρώτοι Ελληνες που, πιθανόν, χρησιμοποίησαν λάβαρα ήταν οι Μακεδόνες. Λέγεται μάλιστα ότι οι μακεδονικές φάλαγγες χρησιμοποιούσαν κόκκινες σημαίες τις οποίες ύψωναν πάνω σε σάρισες για να δώσουν το σήμα της έναρξης της μάχης. Οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν κόκκινες σημαίες με το έμβλημα ενός ασημένιου αετού(aquila). Τη σημαία αυτή την πήραν αργότερα οι βυζαντινοί αυτοκράτορες, μετατρέποντας τον ασημένιο αετό σε χρυσό και την ονόμασαν φοινικίδα από το ερυθρό χρώμα της. Η σημαία αυτή μετά από πολλές μετατροπές κατέληξε τον 11^ο αιώνα στο οριστικό έμβλημα του δικέφαλου αετού. Μετά την πτώση του Βυζαντίου το έμβλημα του δικέφαλου αετού το πήραν Ρώσοι, Αυστριακοί, Γερμανοί κ.α. για να υποδηλώσουν έμμεσα ότι είναι συνεχιστές του βυζαντινού μεγαλείου. Σήμερα, η μοναδική χώρα στον κόσμο που χρησιμοποιεί το βυζαντινό δικέφαλο είναι, παραδόξως, η Αλβανία.

Με τη δημιουργία των εθνικών κρατών άρχισε να καθιερώνεται πλέον η σημαία σαν εθνικό σύμβολο του κράτους, διατηρώντας μέχρι σήμερα αυτόν ακριβώς το συμβολισμό. Η πρώτη σημαία που καθιερώθηκε σαν σύμβολο σύγχρονου κράτους – έθνους είναι η Αμερικανική αστερόεσσα το Μάϊο του 1776. Σήμερα όλα τα κράτη έχουν τη δική τους σημαία, σύμβολο εθνικής ταυτότητας, ανεξαρτησίας αλλά και διάκρισης. Στην επίσημη ιστοσελίδα του Γενικού Επιτελείου Στρατού διαβάζουμε ότι : «η σημαία αποτελείται από ένα κομμάτι υφάσματος το οποίο απεικονίζει κάποιο σχήμα ή έμβλημα, μιας και οι σημαίες, κατά γενική ομολογία, έχουν συμβολική σημασία…Η σημαία αποτελεί για μια χώρα, ένα κράτος, το ιερότερο σύμβολό του..».

Η Ελληνική σημαία με τη σημερινή της μορφή και το σταυρό σαν σύμβολο της ορθοδοξίας, καθορίστηκε κατά την Α΄ Ελληνική Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου το 1822.

Με τη συνεχή ολοκλήρωση της ΕΕ ( ευρωπαϊκό σύνταγμα, ευρωπαϊκό στρατό και ευρωπαϊκή κυβέρνηση), το πιο σίγουρο είναι ότι οι εθνικές σημαίες των κρατών μελών της ΕΕ σιγά-σιγά θα υποβαθμίζονται και θα έχουν την ίδια σημασία που έχουν οι σημαίες του Τέξας ή της Βαυαρίας (των ομόσπονδων πολιτειών ή κρατιδίων των εθνικών κρατών).

Ηδη εδώ και μερικά χρόνια υπάρχει ακόμη και σημαία του πλανήτη γη, σχεδιασμένη από κάποιους φαντασιόπληκτους που περιμένουν τους εξωγήινους για να τους υποδηλώσουν την ταυτότητά τους. Αν κάποτε εμφανιστούν κάποιοι εξωγήινοι, πολύ πιθανόν να δούμε και την πλανητική σημαία δίπλα στις εθνικές σημαίες, τις σημαίες των κοινοπολιτειών και τις σημαίες των πολυεθνικών εταιρειών. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι ακόμη και το μπλουζάκι ή το παπούτσι της επώνυμης εταιρείας, για τους περισσότερους νέους που το φέρουν με υπερηφάνεια σαν σύμβολο κύρους-στάτους, έχει την ίδια περίπου έννοια. Οσοι φέρουν το ρούχο με το ίδιο πανάκριβο έμβλημα υποδηλώνουν έναν κοινό δεσμό κύρους.